آغاز روزهای آلوده از زمان صدرات میرکاظمی

هرچند طرح استفاده از اکتان‌افزای پتروشیمی در سال 88 به صورت آزمایشی شروع شد، اما تولید آن به صورت گسترده و جدی، بعد از تحریم بنزین توسط کنگره آمریکا، در روزهای پایانی مرداد 89 شروع شد. نمودار وضعیت هوای تهران سال‌های اخیر نشان می‌دهد در اولین ماه توزیع گسترده بنزین پتروشیمی یعنی فروردین، وضعیت هوای تهران به شدت آلوده شد و یکی از آلوده‌ترین فروردین های سال‌های اخیر در ماه مذکور رقم خورد.بعد از حذف بنزین آلوده و توزیع بنزین پاک در هیچ یک از روزهای فروردین امسال هوا آلوده نبود.

6 پتروشیمی کشور با توقف بخشی از فرایند عادی خود، تولید اکتان‌افزا را شروع کردند. این اکتان‌افزا عمدتاً شامل ریفورمیت بود و در کنار آن، MTBE و بنزین پیرولیز نیز به کار می‌رفت. به گفته بسیار کارشناسان، درصد بنزن و گوگرد در این ریفورمیت بسیار بالا بود که موجب بالا رفتن واکنش‌های شیمیایی در جو و آلودگی هوای شهرها شد که به طور خاص در تهران قابل مشاهده بود. بنزین پیرولیز نیز حاوی حدود 50 درصد بنزن است و بسیار خطرناک و سرطان‌زا به شمار می‌رود و به همین دلیل در ابتدای کار و بعد از چند روز مخلوط شدن با بنزین معمولی، از دستور کار تولید بنزین تحریمی خارج شد. عمده پتروشیمی‌های تامین‌کننده اکتان‌افزا، نوری، بوعلی سینا و بندرامام بودند که در این میان سهم نوری از همه بیشتر بود و در ابتدای سال نیز کماکان به تولید اکتان‌افزا می‌پرداخت. افزودن این ماده به بنزین معمولی به جهت تامین کسری حدود 20میلیون لیتری بنزین بود که در اثر تحریم ایجاد شده بود و در همان هفته‌های نخست، نتایج وخیمی بر روی آلودگی هوا به همراه داشت.

با انعکاس این مساله در رسانه‌ها، مسوولان وزارت نفت و از جمله میرکاظمی، وزیر وقت نفت، به سرعت در مقابل آن موضع گرفتند. ناگفته پیداست تولید اکتان‌افزا بخشی از فرایند این واحدها بود و به هیچ وجه نمی‌توان پتروشیمی‌ها، مدیران و کارشناسانی را که مطابق روال به تولید محصول می‌پرداختند سرزنش کرد. به عقیده نگارنده، گناه اصلی در درجه اول متوجه آنانی است که تحریم را کاغذپاره می‌دانستند و انبوه تاثیرات این مساله و از جمله کمبود بنزین و ناگزیر شدن از توزیع بنزین آلوده را بر زندگی روزمره مردم، نادیده گرفتند. در درجه دوم نیز مقصر را باید مسوولانی دانست که با مخفی‌کاری، اثرات بنزین آلوده بر سلامت و جان شهروندان را انکار کردند و البته اکنون نیز در مقام قاضی، در مصاحبه با خبرگزاری‌های خاص، حکم به تبرئه خود می‌دهند.

 در انتظار یورو

اکتان‌افزای موسوم به بنزین پتروشیمی در شرایطی با بنزین متعارف مخلوط می‌شد که خود این بنزین معمولی نیز فاقد استانداردهای روز اروپا بود و البته همزمان اتومبیل‌ها نیز فاقد این استاندارد بودند. استاندارد فعلی آلایندگی در اروپا، حداقل عدد اکتان را 95، حداکثر آروماتیک را 35 و بنزن را یک درصد درنظر گرفته است. این در حالی است که در استاندارد فعلی بنزین کشور، حداکثر بنزن پنج درصد و آروماتیک 45 است. به گفته بسیاری کارشناسان محیط زیست، در شرایط تحریم با افزودن اکتان‌افزا، عملاً مقدار بنزن افزایش یافت و همین علت اصلی آلودگی هوا بوده است. ناگفته پیداست ورود بنزین با کیفیت پایین، همراه با اکتان‌افزای پتروشیمی، به باک خودروهای بی‌کیفیت یورو2، نتیجه‌ای جز آلودگی هوا به همراه ندارد و البته همین آلودگی هم در سال‌های اخیر رو به افزایش گذاشته است. علاوه بر بنزین آلوده، عدم توسعه مناسب و یکپارچه پارس جنوبی موجب شده است با تاخیر در تولید گاز از فازها، در فصول سرد به جای گاز، سوخت‌های فسیلی مایع در نیروگاه‌ها سوزانده شود و این معنایی جز آلودگی بیشتر هوا ندارد. از اواخر بهمن سال گذشته، بنزین و گازوئیل یورو4 موسوم به پاک در تهران، کرج و اراک توزیع و وضعیت هوای تهران (که به طور گسترده پایش می‌شود) به مراتب بهتر شد. البته در این میان، همزمان با حذف بنزین پتروشیمی، بنزین معمولی نیز از یورو2 به یورو4 ارتقا یافت که هر دوی این عوامل موثر بوده‌اند و برخی معتقدند آنچه عامل بهبود هوا بوده، نه حذف بنزین پتروشیمی، که ارتقای استاندارد بنزین معمولی به یورو4 است.

دفاع از بنزین آلوده به چه قیمتی؟

بعد از توزیع بنزین پاک و بهبود کیفیت هوای تهران که علاوه بر مشاهدات روزمره، گزارش‌های شرکت کنترل کیفیت هوا نیز موید آن بود، موج جدید حمایت دو خبرگزاری فارس و تسنیم از کیفیت بنزین قبلی به راه افتاده است. از یک سو سلسله گزارش‌ها و مصاحبه‌هایی در دستور کار قرار گرفته است که نشان می‌دهد کیفیت بنزین قبلی خوب بوده و آلودگی هوا ربطی به آن نداشته است. همزمان نیز اعلام می‌شود کیفیت بنزین وارداتی نامناسب و بعضاً مشابه و بدتر از اکتان‌افزای قبلی است. ناگفته پیداست این توپخانه رسانه‌ای، ماموریت‌های سیاسی روشنی را پی می‌گیرد. هدف اصلی چیزی نیست جز تخریب چهره زنگنه، وزیر نفت. این هدف ابتدا در روز رای اعتماد با دفاع رئیس‌جمهور و رای مجلسیان ناکام ماند و بار دوم نیز باوجود سوال رسایی، نماینده جبهه پایداری (که میرکاظمی نیز در آن عضویت دارد)، محقق نشد. موفقیت زنگنه در افزایش تولید و صادرات نفت، پیگیری پرونده بابک زنجانی و دیگر بدهکاران، خلع ید چینی‌ها، تولید از فاز 12 پارس جنوبی بعد از سال‌ها توقف و تامین نسبتاً موفقیت‌آمیز سوخت زمستانی در شرایطی که کشور با کمبود شدید گاز مواجه بود، با حذف بنزین آلوده و توزیع بنزین یورو4 کامل شد و این چیزی است که افراطیان و رسانه‌های آنها، از آن هراسان هستند. در کنار تخریب زنگنه، دفاع از طرح ضربتی تولید بنزین و تاکید بر کیفیت مناسب بنزین را می‌توان هدف ثانویه توپخانه رسانه‌ای دانست. توپخانه‌ای که در آخرین حرکت، مسعود میرکاظمی را دوباره به میدان آورده است و البته از هیچ فرصتی برای تخریب زنگنه به آسانی نخواهد گذشت.